اینبار از دید جامعه‌شناسی به مسأله نگاه می‌کنیم - برای مشاهدۀ نوشتارهای قبلی در این مورد: آذری یا ترک؟، آذری یا ترک؟ (2) - چرا ادعای آذری و نه ترک بودن مردم آذربایجان، یعنی اینکه صرفاً زبان آنها در اثر حکومت و مهاجرت ترکان تغییر کرده و نه خود آنها، حتی بدون نیاز به شواهد تاریخی و صرفاً با توجه به اصلی منطقی نیز نادرست است.
دو نوع سیستم: ساخته‌شده و خودساخته
سیستم، یعنی مجموعه‌ای از دو یا چند چیز که با هم در نظمی خاص به‌سر می‌برند، به دو نوع مختلف با ماهیّت متفاوت تقسیم می‌شود: نظامی که پدید آورنده‌ای داشته، یعنی قصد و اراده‌ای خاص آنرا ساخته‌است، و نظامی که خود به خود و در نتیجۀ تحوّل و تکامل (Evolution) پدید آمده. درک نوع اول سیستم بسیار ساده‌است، چون از منظر پیدایش تفاوت خاصی با یک قطعه ندارد و می‌توان نقطۀ شروع حیات، سازنده و نحوۀ ایجاد آنرا به سادگی مشخص کرد. برای مثال یک شرکت تجاری را در نظر بگیرید، مشخص است در چه تاریخی و توسط چه کسانی و با چه اهدافی تأسیس شده‌است. این سادگی در فهم و توضیح، ممکن است باعث شود همه چیز را به کمک آن تحلیل و توجیه کنیم.
نوع دوم، یعنی سیستم خودساخته (خودپدیدآمده/ خودآفریده)، بدون آنکه فرد خارجی یا یکی از اعضاء آن قصد و ارادۀ ساخت آنرا داشته باشد پدید می‌آید. برای مثال اکوسیستم موجود در یک جنگل نه در نتیجۀ اراده‌ای خاص، که در اثر همزیستی و تعاملات بی‌شمار هزاران گیاه و جانور و ... طی سالیان طولانی پدید آمده‌است. با اینکه فیلسوفان باستان به این نوع سیستم اشارات واضح داشته‌اند - برای مثال فیلسوف یونانی آناکسیماندر جهان را حاصل تحول می‌دانست و انسان را تکامل یافته از ماهیان - ولی این نظر تا ظهور داروین و بروز شواهد متعدد تجربی مقبولیت عام نیافته بود. علت عکس‌العمل شدید کلیسا در مقابل داروین نیز همین درهم شکستن پیش‌فرض اساسی آنان برای توضیح جهان بود.
{برای مشاهدۀ متن اصلی بر روی ادامۀ مطلب در زیر کلیک کنید.}
